Laat de slachtoffers van vandaag niet de daders van morgen worden5 min leestijd

Het is 11 april 1974. Joodse gezinnen in een flatgebouw in Kiryat Shmona vieren Pesach, het feest waarbij in familiekring de Exodus wordt herdacht. Moeders zijn bezig met de voorbereidingen voor het avondmaal, terwijl de kleintjes zich verlekkeren aan matzekoekjes. De sektarische spanningen, vlak over de grens in Libanon, zijn voor eventjes vergeten.

Plots klinkt beneden het geluid van geweerschoten. Drie Palestijnse militanten banen zich al vurend een weg naar boven en hebben zich een duidelijk doel gesteld: het vermoorden van zoveel mogelijk joden. Zonder aanziens des persoons halen ze de trekker over. Zodra het Israëlisch leger het pand binnentrekt, blazen ze zichzelf op. Achttien mensen, waarvan de helft kinderen, vinden de dood.

Een kleine zeven jaar eerder zorgde de Zesdaagse Oorlog voor een gigantische uitbreiding van de Palestijnse diaspora, negentien jaar nadat ‘de catastrofe’ (Al-Nakba) een blijvend litteken achterliet in het Arabisch collectief geheugen. Palestijnse ontheemden dachten steun te krijgen van ‘de regio’, maar vonden zichzelf terug in provisorische kampen zonder enig perspectief. Jordanië en Libanon vingen de meeste vluchtelingen op, waar met name het laatste land zwaar onder gebukt ging. In 1974 was een kleine 10% van de Libanese bevolking Palestijns vluchteling.[1]

De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO versplinterde in militante bewegingen. Het rekruteren van strijdkrachten was voor hen een koud kunstje: in hun eer aangetaste mannen wier familie vermoord of ontheemd was geraakt waren wel te paaien voor een gewapende strijd tegen de grote vijand. De slachtoffers van 1948 en 1967 werden op die manier pion in een sektarisch conflict, dat tussen 1975 en 1990 aan ruim 130 000 mensen het leven kostte.[2]

De vergelijking met 2018 is schrijnend. Waar Palestijnen in 1974 met zo’n 300 000 man ongeveer tien procent van de Libanese bevolking omvatte, schat de CIA de aanwezigheid van Syrische vluchtelingen dit jaar op een kleine miljoen. Samen met de nog altijd aanwezige Palestijnse vluchtelingen, vormen ze ongeveer een kwart (!) van het Libanese inwonersaantal.[3] De headhunters van IS, Hezbollah en andere al dan niet aan Iran of Saoedi-Arabië gerelateerde groeperingen likken hun vingers af bij zoveel menselijk leed.

Vorige maand was ik op reis in Libanon, waar ik gedurende een week Libanezen van verschillende afkomst, leeftijd, sekse en religie sprak. Een gemiddeld gesprek begon ongeveer zo: “ja, ik ben zelf dan moslim/christen, ik heb meer dan genoeg vrienden die juist christen/moslim zijn. Dat kan allemaal hier!” Opvallend detail: geen enkele keer vroeg ik hierom. Aan de oppervlakte lijkt het allemaal pais en vree, maar naarmate het gesprek vordert, komen de frustraties.

Zo ook bij Rudolf, een taxichauffeur die nog het meest wegheeft van Carl Fredricksen, de nukkige opa uit de Disneyfilm Up die worstelt met traumatische ervaringen maar een hart van goud blijkt te hebben. Na onze gezamenlijke trip naar Baalbek nodigt hij me uit om te komen eten in zijn flat in Byblos. Algauw ontsteekt hij in tirade. “Ik heb niets tegen vluchtelingen, maar wie legt mij uit waarom ik 16 uur per dag moet werken terwijl zij alles krijgen? Niets doet de overheid voor ons!”

In Nederland neem je zo’n woordenuitspatting met een korreltje zout, maar Rudolf heeft wel degelijk recht van spreken. Een sociaal verzekeringsstelsel bestaat in Libanon simpelweg niet, terwijl aan de horizon betonnen kolossen verrijzen die nooit afkomen. Voor een hardwerkende Libanees is de optelsom snel gemaakt: de overheid geeft veel meer om geld en vluchtelingen dan om de Libanese bevolking.

Desalniettemin zet Europa vol in op opvang ‘in de regio’. De term werd in maart 2015 voor het eerst gemunt door toenmalig VVD-kamerlid Malik Azmani. Het plan werd in eerste instantie nog weggehoond en betiteld als neokoloniaal, maar dat veranderde een jaar later. Onder Nederlands EU-voorzitterschap werd de beroemde en beruchte Turkijedeal gesloten, waarmee het plannetje van Azmani verwerd tot officieel buitenlandbeleid van het oude continent.

De kracht zit hem in de taal: ‘opvang in de regio’ is heerlijk onpersoonlijk en klinkt als een tijdelijk uitstapje over de grens, waarna de vluchtelingen gezamenlijk terugkeren naar hun pittoreske huisje in Homs/Aleppo/Daraa. Dat de praktijk weerbarstiger blijkt en vluchtelingen in werkelijkheid worden blootgesteld aan ronselaars, mensenhandelaren en uitbaters van moderne slavenplantages, vergeet je zo al snel.

De beleidsnota van het Ministerie van Buitenlandse Zaken sluit volledig aan bij de visie van Azmani. ‘Focuslanden’ als Jordanië, Irak en Libanon krijgen geld voor onderwijs & humanitaire opvang, zodat vluchtelingen een behoorlijk bestaan kunnen opbouwen en, zodra de situatie in hun thuisland het toelaat, weer terug kunnen. Een nobel streven, dat voor de (middel)lange termijn best eens zou kunnen werken.

De plannen van Nederland en de EU gaan echter voorbij aan de acutere problematiek in ‘de regio’: kwetsbare jonge mannen die ten prooi vallen aan de lokroep van de gewapende strijd, niet wetend dat zij slechts pion zijn in een geopolitiek conflict. Het draagvlak voor opvang van vluchtelingen krimpt in moordend tempo, waarmee de tegenstellingen tussen christenen en moslims in Libanon weer aan de oppervlakte komen.

Afgelopen zaterdag ontmoette Angela Merkel haar Spaanse collega Pedro Sánchez om de migratieproblematiek in Europa te bespreken. Gezamenlijk spraken ze naderhand de wens uit te komen tot een “gezamenlijke EU-oplossing voor het migrantenvraagstuk”. Een ‘coalition of the willing’ van landen die bereid zijn het échte probleem het hoofd te bieden lijkt ver weg, terwijl landen als Italië, Hongarije, Polen en Turkije hebben laten blijken bepaald geen betrouwbare partner te zijn.

Het zou Europa sieren juist nu een leidende rol te nemen. Van Washington hoeven we niets te verwachten, en de grote machthebbers in het Midden-Oosten profiteren juist van de status quo. Vluchtelingen worden ingezet als wisselgeld of, erger, geronseld voor een strijd die niet de hunne is. Daarom pleit ik ervoor jonge mannen zonder gezin als eerst een heenkomen in Europa te bieden. Opdat de slachtoffers van vandaag niet de daders van morgen worden.

 

 

 

[1] CIA factbook (https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/le.html#Issues), Populstat (http://populstat.info/)

[2] Polynational War Memorial, http://www.war-memorial.net/Lebanese-Civil-War–3.187

[3] CIA factbook

 

 

Dit bericht is oorspronkelijk gepubliceerd op 13 augustus 2018 op http://quintenvdw.wordpress.com